Πληροφορίες

Η ΓΕΝΕΣΗ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΕΘΝΟΣΗΜΟΥ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

πλούσια φυτική διακόσμηση, στο καπάκι παράσταση αναγεννώμενου Φοίνικα με χρονολογία: 1821, στη βάση μονόγραμμα του Κυβερνήτη: Ι. Α. Κ., το βάθος εγχάρακτο και σμαλτωμένο με μαύρο σμάλτο (τεχνική taille d’ epargne), λεπτομέρειες τονισμένες με λευκό, χρυσός 18k, 69 x 44 x 14 mm., βάρος: 52 gr.

Η ιδέα να χρησιμοποιηθεί η παράσταση του αναγεννώμενου Φοίνικα ως σύμβολο της αναγέννησης της Ελλάδας, φαίνεται πως γεννήθηκε πολύ πριν την Επανάσταση, στους κύκλους των Ελλήνων σπουδαστών των ιταλικών πανεπιστημίων. Δεν αποκλείεται λοιπόν ο Ιωάννης Καποδίστριας να γνώρισε το συσχετισμό αυτό του μυθικού πτηνού με την αναγέννηση της πατρίδας του, κατά τη διάρκεια των ιατρικών σπουδών του στο πανεπιστήμιο της Πάδοβας (1795-97). Ίσως τότε για πρώτη φορά να θεώρησε τον Φοίνικα που ξαναγεννιέται από τις στάχτες του, ως το καταλληλότερο έμβλημα στην περίπτωση που ποτέ η Ελλάδα ανακτούσε την ανεξαρτησία της. Το 1800 διατυπώθηκε η πρόταση να τεθεί ο Φοίνικας στη σημαία της Επτανήσου, χωρίς όμως τελικά να υιοθετηθεί. Αντίθετα στις αρχές του Αγώνα, μετά από εισήγηση του Νικολάου Υψηλάντη και άλλων φιλικών, το μυθικό πτηνό γίνεται το σύμβολο στη σημαία του Αλέξανδρου Υψηλάντη και του Ιερού Λόχου, αργότερα δε στις σημαίες του Δημητρίου Υψηλάντη και των επαναστατημένων της Νάουσας και τη Χαλκιδικής. Η πορεία του ανακόπτεται εν τούτοις κατά την ψήφιση του Νόμου της Επιδαύρου, όταν στη συζήτηση για τον τύπο της ελληνικής σημαίας επικράτησε η άποψη ότι αυτή δεν θα έπρεπε να φέρει σύμβολα των φιλικών, για να μη θεωρηθεί από την Ευρώπη ότι η Επανάσταση ήταν υπόθεση κάποιας μυστικής εταιρίας.
Ερχόμαστε έτσι στο Νοέμβριο του 1827, όταν ο Καποδίστριας περιμένοντας στην Ανκόνα το αγγλικό πολεμικό που θα τον μετέφερε, κυβερνήτη πλέον, στην Ελλάδα, γράφει στον J. F. Bautte, τον καλύτερο ωρολογοποιό και κοσμηματοποιό της Γενεύης, και του ζητάει να κατασκευάσει για λογαριασμό του 6 ταμπακιέρες, 10 ανδρικά ρολόγια τσέπης και 3 ζευγάρια γυναικεία βραχιόλια, όλα χρυσά, σμαλτωμένα και με την παράσταση του αναγεννώμενου Φοίνικα και το μονόγραμμά του. Σκόπευε καθώς φαίνεται, προσφέροντάς τα σαν δώρα σε επιφανείς προσωπικότητες του τόπου, να προετοιμάσει το έδαφος για την καθιέρωση του Φοίνικα ως του επίσημου συμβόλου της Ελληνικής Πολιτείας. Στην επιστολή του προς τον Bautte σημείωνε εξάλλου ότι οι ταμπακιέρες θα έπρεπε να είναι όπως αυτή που κατασκεύασε για τον ίδιο ένα χρόνο πριν. Από την καταγραφή
των αντικειμένων του Κυβερνήτη που έγινε μετά το θάνατό του, προκύπτει ότι από τα πολυτελή αντικείμενα που είχε παραγγείλει στον Bautte, είχε προλάβει να δώσει δυο ταμπακιέρες, πέντε ρολόγια και ένα ζευγάρι βραχιόλια. Σήμερα σώζονται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο μια ταμπακιέρα, δυο ρολόγια (χαρισμένα στον Θ. Κολοκοτρώνη και τον Ν. Ζαβιτσάνο) και ένα ζευγάρι βραχιόλια (γαμήλιο δώρο στη Φ. Τζαβέλα), ενώ μια δεύτερη ταμπακιέρα βρίσκεται σε ιδιωτική συλλογή στην Κέρκυρα. Δεδομένου ότι η ταμπακιέρα της δημοπρασίας μας υπερέχει σε ποιότητα από τα υπόλοιπα αντικείμενα που σώζονται από την παραγγελία του Καποδίστρια (είναι το μόνο στο οποίο το μαύρο σμάλτο συνδυάζεται με λευκό), μπορούμε να υποθέσουμε ότι πρόκειται για την ταμπακιέρα που παρήγγειλε ο Κυβερνήτης το 1826 για προσωπική του χρήση και που αποτέλεσε το πρότυπο για τις υπόλοιπες. Μια άλλη ταμπακιέρα του Bautte στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο με ανάλογη διακόσμηση και τα αρχικά «Α. Α. Κ. Κ.» θα πρέπει να ανήκε στον Αυγουστίνο Καποδίστρια («Α[υγουστίνος) Α[ντωνίου] Κ[όντε] Κ[αποδίστριας]»).