Πληροφορίες

8^ο, 412 σ. (λείπει ἕνα φύλλο: σ. 33-34, τρύπες ἀπό ἔντομο στό ἐσωτερικό περιθώριο τῶν 3 τελευταίων τευχῶν, ἐλαφρά ὀξειδωμένο ἀντίτυπο). Κτητορικές σημειώσεις («1790: / Ἐπέμφθη μετά καί ἄλλων τό παρόν ἀπό Βιέννης / παρά τοῦ κύρ Ἰωάννου Φρονίμου καί ἄς ἔχῃ / τήν εὐχήν μας ἐν ἁγίῳ πν[εύματ]ι. καί ζήτω, ὁ / φιλόπατρις, καί φιλόβιβλος ἵνα πέμψῃ καί / ἄλλα», «Ἐκ τῶν τῆς σχολῆς σ[ωτῆ]ρος τῆς Ζαγορᾶς / καί ὁ ἀφαιρήσας [sic] ἐπικατάρατος», «καί τόδε τοῦ ἑλληνομουσείου. καί ὀ ἀποστερήσας / μή ἴδοι πρόσωπον θεοῦ. καί ἀφωρι-/ σμένος / † ὁ Κωνσταντινουπόλεως [Καλλίνικος Δ´ ]», «τῆς βίβλου τοὔνομα, λογικόν λεξικόν. / καί τόδε τοῦ ἑλληνομουσείου τοῦ εἰς σ[ωτή]ρα τῆς Ζαγορᾶς / καί ὁ ἀφαιρήσας [sic] ἀφωρισμένος καί ἀσυγχώρητος καί τυμπανιαῖος / † ὁ Πατριάρχης [Καλλίνικος Δ´ ]», στόν τίτλο: «Π[ατ]ριάρχης Κ[ων]στ[αντινουπόλεως»), σφραγίδα 19ου αἰώνα («A^LE N. Parachi / Alessandria d’ Egitto). Δέρμα τῆς ἐποχῆς τῆς ἔκδοσης (μικρές φθορές, λεκέδες ἀπό νερό, χρυσά κοσμήματα στή ράχη, χρυσά ἀρχικά στό πάνω κάλυμμα («Ι [ωάννης]. Φ [ρόνιμος].»). Legrand (18ος αἰ.) 1178. • Πρόκειται γιά τό δεύτερο καί κύριο φιλοσοφικό ἔργο τοῦ Ξηρομερίτη μοναχοῦ καί φιλοσόφου Χριστόδουλου Παμπλέκη, ὁ ὁποίος ἀνήκει μαζί μέ τόν I. Μοισιόδακα καί τόν Δ. Καταρτζή στή δεύτερη γενιά τῶν ἐκπροσώπων τοῦ Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Τό Περί φιλοσόφου θεωρείται ἕνα γενικό εἰσαγωγικό ἔργο στήν ἐπιστήμη τῆς φιλοσοφίας καί συγκαταλέγεται στά βιβλία πού εἰσήγαγαν τίς θετικές καί φυσικές ἐπιστῆμες στήν Ἑλλάδα. Ἐδῶ, ὁ βαθύς αὐτός γνώστης τῆς ἀρχαιοελληνικής, τῆς χριστιανικῆς καί τῆς δυτικῆς φιλοσοφίας ὁρίζει τή φιλοσοφία ὡς καθολική ἐπιστήμη, ἐπιχειρεῖ τήν ἀνεξάρτητη ὁριοθέτησή της ἀπέναντι στήν θεολογία, καί δηλώνει πολέμιος κάθε δεισιδαιμονίας καί θρησκευτικῆς προκατάληψης, μέ μόνο ὁδηγό τόν ὀρθό λόγο.  Οἱ ἀντιδράσεις ἐνάντια στό Περί φιλοσόφου ὀξύνθηκαν μία πενταετία μετά τήν ἔκδοσή του, καθώς οἱ νεωτεριστικές ἀπόψεις τοῦ Παμπλέκη κέρδιζαν ὀπαδούς καί τό ἔργο του εἶχε ἀπήχηση στούς Ἕλληνες λόγιους. Τήν ἴδια ἐποχή τό ἔργο δέχτηκε σκληρή κριτική ἀπό τόν δάσκαλό τοῦ Παμπλέκη, Εὐγένιο Βούλγαρη, ἐνῶ ἀποτέλεσε τήν ἀφετηρία γιά τή μετέπειτα ὁριστική ρήξη τοῦ Παμπλέκη μέ τό ἐκκλησιαστικό κατεστημένο, πού ὁδήγησε στόν ἀφορισμό του ἀπό τόν Πατριάρχη Νεόφυτο Ζ´  τό 1793. Πρβ. Γ. Σ. Μπαρμπαρούσης, Οἱ φιλοσοφικές ἀπόψεις τοῦ Χριστοδούλου Παμπλέκη, [διδακτορική διατριβή], Ἀθήνα 2011.