Πηγή: LIBERAL
https://www.liberal.gr

Συνέντευξη: Γιώργος Μυλωνάς

Το γραφείο του πρωθυπουργού στη Βουλή κοσμεί σε περίοπτη θέση η ζωγραφική του Κώστα Τσόκλη. Οι «πέτρες» είναι χαρακτηριστικό δείγμα της τέχνης του δημιουργού, που δεν θέλει η επιφάνειά του να περιορίζεται σε ένα επίπεδο. Οργανώνει τον πίνακα μέσα στο χώρο, αψηφώντας τις δύο διαστάσεις του κάδρου, και η οργάνωσή του αυτή δεν είναι τυχαία, υπάρχει τουλάχιστον μια διανοητική πορεία που την οδηγεί σ’ ένα ευφάνταστο αποτέλεσμα.  

Αυτή η πορεία μετρά πολλά χιλιόμετρα στο καλλιτεχνικό κοντέρ του 90χρονου πια Τσόκλη, που δεν έχει πάψει να εργάζεται και να δείχνει δουλειά στο μουσείο που φέρει το όνομά του στην Τήνο. Θυμάμαι στη μεγάλη αναδρομική του στο «Σχολείον» της Πειραιώς (2009), σε ένα από τα μνημειακά video art που είχε συνθέσει, να υποδύεται τον Οιδίποδα και να εξαγνίζεται γυμνός κάτω από το νερό. Νομίζω πως αυτή η αυτοβιογραφική κατάδυση τον χαρακτηρίζει. Τα χρόνια μπορεί να έχουν περάσει, αλλά κάθε φορά ο Τσόκλης μοιάζει να αναγεννάται μέσα από την τέχνη του.  

Σήμερα, έχει στηθεί ακριβώς στο κέντρο της νέας του έκθεσης στην Τήνο, ένα «Δέντρο» σαν βωμός, όπου ο επισκέπτης καλείται να μεταλάβει το έργο ενός ιεροφάντη που έχει απλώσει βαθιά τις ρίζες του στην σύγχρονη ελληνική τέχνη. Ευτυχήσαμε στον «Φ» να έχουμε μια συνέντευξη όπου ο εικαστικός μιλάει εκ βαθέων σαν να μοιράζεται σελίδες ημερολογιακές.  

Θα ήθελα, κ. Τσόκλη, να μας μεταφέρετε στην Τήνο. Ποια είναι η πιο αγαπημένη σας ώρα στο νησί;

Αχ φίλε μου. Δεν υπάρχει πια ούτε Τήνος, ούτε ώρα. Γιατί το πάθος μου για δημιουργία τα καταπίνει. Καθώς τα χρόνια κυλούν - μην σε τρομάζουν τα λόγια μου -, η ζωή μπροστά στα μάτια μου μπερδεύεται, περνάει από την μια εποχή στην άλλη καθώς περνάμε κι εμείς από την πολυπολιτιστική εποχή στη μονοπολιτιστική. Τα θαυμάσια πρωινά στο νησί, αρχίζουν να μοιάζουν τόσο πολύ με τα μελαγχολικά απογεύματα και τα ζεστά μεσημέρια, που χάνω την αίσθηση του χρόνου και του τόπου και ψάχνω να βρω τον κοινό τους παρονομαστή.

Μοιάζουν πια, τόσο πολύ οι τόποι μεταξύ τους, τόσο οι χρόνοι και τόσοι οι άνθρωποι που νιώθω σαν κι αυτόν που πνίγεται και προσπαθεί να βγάλει στην επιφάνεια  το κεφάλι του για να πάρει ανάσα, να εξακολουθεί να υπάρχει. Αυτό γιατί δέχομαι τη νέα πραγματικότητα, σαν μοιραία εξέλιξη της ζωής του ανθρώπου, χωρίς να την κρίνω. Ανήκω σ'αυτή την εποχή κι εγώ (όσο και ό,τι μένει από εμένα) και αυτή καλούμε να μορφοποιήσω και μέσα σ'αυτή να δημιουργήσω τις νέες ώρες και τους νέους τόπους που θα μοιράζομαι με τα εφτάμιση δισεκατομμύρια ανθρώπων. Όλοι πια ξέρουμε τα ίδια πράγματα, έχουμε τις ίδιες πληροφορίες. Όλοι κρινόμαστε με τα ίδια κριτήρια, πληρωνόμαστε με το ίδιο νόμισμα.

Εσείς από παιδί έχετε «πληρώσει» πολλά, τίποτα δεν σας χαρίστηκε. Στην τελευταία συγκυρία της πανδημίας υπήρξε κάτι για το οποίο φοβηθήκατε;

Όλα τα φοβάμαι και προπάντων την ανθρώπινη ανοησία και λαιμαργία. Αναπολώ αυτά που λες πως έχω περάσει και τα βλέπω σαν καταστάσεις άξιες να καταγραφούν στην προσωπική μου ιστορία, άρα στην ιστορία ενός σημερινού ανθρώπου. Όμως δεν έχεις δίκιο. Πολλά μου χαρίστηκαν. Σπουδές, υποτροφίες, σύνταξη, η χαρά της ανάγνωσης, προσωπικό μουσείο, η χαρά να αντιπροσωπεύω τη χώρα μας σε μεγάλες διεθνείς εκθέσεις, χρήματα για να διοργανώσω προσωπικές εκθέσεις, τιμές και δόξες. Μου χαρίστηκε η αγάπη, η φιλία, η έχθρα, η αντιπάθεια, η αδικία. Μου χαρίστηκε καλή υγεία μέχρι τώρα και μια μακρόχρονη ζωή, πράγματα που δεν δόθηκαν σε άλλους που ίσως τα άξιζαν περισσότερο από εμένα.

Για τη ζωή σας τι λέτε σήμερα;

Η ζωή μου δεν είναι παρά μια παραλλαγή της ζωής των άλλων. Της δικιάς σου ζωής.

Τίποτα το συνταρακτικό ή το παράξενο. Αγάπησα και αγαπήθηκα, αδίκησα και αδικήθηκα, πλήρωσα και πληρώθηκα, έκανα τέχνη για τους άλλους και χάρηκα τη δική τους τέχνη.

Είδα την καρδιά κάποιων ανθρώπων και έδειξα τη δική μου. Παντρεύτηκα, έκανα παιδί, σπίτι όπως κάθε θνητός, άκουσα και είπα.

Αναρωτιέμαι αν σε αυτή την πλούσια καλλιτεχνικά διαδρομή υπάρχει ζωγραφικό απωθημένο; Κάτι που σας απασχολεί σαν «εκκρεμότητα».  

Ναι, υπάρχει ένα παράπονο που δεν ξέρω σε ποιον να το απευθύνω. Ποιος αλήθεια θα μπορούσε, θα ήθελε να με καταλάβει; Παραπονιέμαι γιατί κάποια έργα που θεωρώ χρήσιμα για την ιστορία του ανθρώπου, έργα διαχρονικά και ωραία, αντί να τα φτιάξω εγώ, τα έφτιαξε κάποιος άλλος.

Αυτά είναι έργα δικά μου. Η δημιουργία τους μου ανήκει. Τα θέλω, τα διεκδικώ. Ποιος, πότε θα με δικαιώσει; Λυπάμαι επίσης, για κάποια έργα ή για κάποιες πράξεις καλλιτεχνικές, που δεν έκανα την ώρα που έπρεπε, (ενώ τα είχα αποφασίσει) γιατί αφέθηκα να αποθαρρυνθώ από τις προστατευτικές συμβουλές αγαπημένων μου προσώπων. Λίγα όμως ελάχιστα, θα μπορούσαν όμως να μου έχουν αλλάξει πορεία. Τα αναφέρω σαν απορία που θα ήμουν αλήθεια σήμερα;

Αλλά καλά είμαι κι εδώ.

Το δέντρο μοιάζει με αρχετυπικό σύμβολο στη δουλειά σας. Τι σας συγκινεί σε αυτό;

Το «Δέντρο» είναι πράγματι ένα αρχέτυπο, φαλλικό σύμβολο. Αυτό που με συγκινεί είναι η υπομονή και η υποταγή του στον άνθρωπο. Έτσι, χωρίς ιδιαίτερες τύψεις, ακολουθώντας απερίσκεπτα κι εγώ την παράδοση, επέτρεψα στον εαυτό μου να του δώσω όποιο σχήμα μου άρεσε, πιστεύοντας ότι δεν αναιρώ την αλήθεια του. Φοβάμαι όμως μήπως, πέρα από ότι νομίζουμε, τα δέντρα υποφέρουν από τις επεμβάσεις και τις φαντασιώσεις μας. Όλα αυτά δημιουργούν μέσα μου κάτι σαν διάλογο μαζί τους. Σαν ένα σύννεφο αμφιβολιών που μοιάζει με τέχνη, μοιάζει με σκέψη, με ένα είδος φιλοσοφίας.

Θα ήθελα τώρα εγώ να σας γυρίσω πίσω, στα χρόνια της σπουδής. Θυμάμαι από συνέντευξή σας ότι σας είχε απογοητεύσει ο Μόραλης. Μπορείτε να μας πείτε γιατί;

Ο αγαπημένος μου δάσκαλος κι ευεργέτης Γιάννης Μόραλης! Του χρωστάω πολλά. Όμως ναι. Κάποτε με είχε απογοητεύσει γιατί αφέθηκε να μιλήσει σαν μικροαστός. Και ήταν ατυχώς η εποχή που εγώ επαναστατούσα απέναντι σε μια τέτοια ζωή και προπάντων σε μια τέτοια τέχνη. Είχα ασφαλώς άδικο. Γιατί με το έργο του, ο Μόραλης έδειξε ότι ήταν συνεπής με τη σκέψη του. Τίμιος όσο κανένας άλλος. Πιστός προς το όραμά του, παρ’ όλον ότι στην αρχή της πορείας του έκανε μια τέχνη και μια διδασκαλία οπισθοδρομική για την εποχή, τελείωσε τη ζωή του, σαν ένας σύγχρονος καλλιτέχνης. Πρωτότυπος, μετρημένος, ισορροπημένος μέχρι τη θανάσιμη ψυχρότητα. Ένας άξιος, άλλα άψυχος δημιουργός. Αλάνθαστος. Ε, ίσως αυτή να είναι η αιτία της μομφής.  

«Θα ήθελα να βρισκόμουν κάπου στο μέλλον για να δω τι θα γίνει» μεταφέρω από άλλη συνέντευξή σας.  Πώς βλέπετε το μέλλον του τόπου κ. Τσόκλη και πώς ονειρεύεστε το μουσείο στην Τήνο;

Αν το έργο μου περιέχει χρήσιμα στοιχεία για το μέλλον, σίγουρα κάπου θα βρεθούμε.

Αν όχι ας χαιρετηθούμε για πάντα. Μην ανησυχείς, το μέλλον της Ελλάδας, θα το υπερασπίζεται πάντα επιτυχώς το απώτερο παρελθόν της. Έτσι θα έχει ένα λαμπρό τουριστικό μέλλον, τόσο λαμπρό που θα αναιρεί κάθε άλλη της προσφορά μέχρι που τα σύνορα των κρατών να καταργηθούν και τα ονόματά τους να είναι απλώς τοπωνύμια. Και τότε σαν άτομα ενός αχανούς συνόλου θα ξαναδοκιμάσουμε την τύχη μας.

Το Μουσείο της Τήνου, είναι και θα είναι ένα κενοτάφιο, που αν η προσωπικότητα και τα έργα  μου αντέξουν στο χρόνο και στις αλλαγές, θα το επισκέπτονται κάποιοι τουρίστες τα καλοκαίρια. Αν όχι, φοβάμαι ότι θα το ενοικιάσει ο Δήμος της Τήνου σε κάποιον εστιάτορα, για να καλύψει τα έξοδά του απέναντι στο δημόσιο. Εκτός εάν...

«Δέηση» στο Μουσείο Κώστα Τσόκλη στην Τήνο. 
Η έκθεση έχει ως θέμα τo Δέντρo σε διάφορες μορφές του. Στην επάνω αίθουσα, παρουσιάζεται μια σειρά σχεδίων με τίτλο “Διαδρομή”, στην οποία ο καλλιτέχνης με αρκετή δόση ειρωνείας, παρουσιάζει  τη μακρόχρονη σχέση του με την τέχνη σε όλα τα στάδια της καλλιτεχνικής πορείας του, κουβαλώντας το βάρος της ευθύνης που του αναλογεί απέναντι στη σύγχρονη τέχνη και πώς το διαχειρίστηκε στο πέρασμα του χρόνου. Ώρες λειτουργίας, καθημερινά 10.00 – 14.00 & 18.00 – 21.00, Τρίτη κλειστά.