Πληροφορίες

Χαρτί 180 x 130 mm., 58 φ. + IV. • (φ. 3v-7v) Πίνακας περιεχομένων με διαφορετικό χέρι από του κυρίως κειμένου. (φ. 8r-9r) Ιατρικές συνταγές και οδηγίες περί σφυγμών. (φ. 10v) Συνταγή καθαρσίου. (φ. 11r-52v) Το κυρίως σώμα της ιατροσοφικής ύλης. Αρχίζει από την περιγραφή της κοσμοθεωρίας της σύστασης του κόσμου, όπως και άλλα παρόμοια, δηλαδή τις ιδιότητες των τεσσάρων στοιχείων (πυρ, αήρ, ύδωρ, γη) και των τεσσάρων χυμών του σώματος (αίμα, φλέγμα, μέλαινα και ξανθή χολή). • Αρχ. ακέφαλο: […] καὶ ξεροῦ τουτέστι ἀπὸ τὴν φωτείαν, ἀπὸ τὸ νερόν, ἀπὸ τὸν ἀέρα καὶ ἀπὸ τὴν γῆν. Καὶ τὸ μὲν αἴμα, ὡς εἶναι θερμὸν εἶναι ἀπὸ τὴν φωτείαν, τὸ δὲ φλέγμα ὡς εἶναι ψυχρὸν εἶναι ἀπὸ τὸν ἀέρα, ὁ δὲ χημὸς ὡς ὑγρὸς εἶναι ἀπὸ τὸ νερὸν, ἡ δὲ χολὴ ὡς ξερὰ εἶναι ἀπὸ τὴν γῆν. Ὅμως τὰ ὑψηλὰ στοιχεῖα τοῦ κόσμου εἶναι ταῦτα. Τὰ δύο ἤγουν ὁ ἥλιος καὶ ὁ ἀέρας, τὰ δὲ ἄλλα στοιχεῖα εἶναι ἡ γῆς καὶ τὸ νερόν. Ακολουθεί σειρά κεφαλαίων με πολλά κενά και ανακόλουθη αρίθμηση έως τον αριθμό πε´ : Περὶ ἀνθρώπου ὁπού νὰ ἔχει τζοχάδες. Τελ. κολοβό στη συνταγή: Ἔτερον. Εἰ δὲ καὶ εἶναι μέσα ἡ τζοχάδες καὶ δὲν φένουνται ἔπαρε κρομμίδα ἀσκελετούρα καὶ βράσε την καὶ καθὼς τὴν ἐκβάλης ἀπὸ τὴν φωτίαν, τότε βάλε εἰς τὸ καθήκην καὶ αὐτὸς ὁπού ἔχει ταῖς τζωχάδες, ὅταν τρέχει τὸ αἷμα νὰ καθήση εἰς τὸ καθήκιν νὰ τοῦ δώση καὶ η ζέστη ἐκείνη καὶ ἠ πήρα τῆς κρομήδας, και μετ’ αὐτὸ ὑγιαίνει ότι ἔναι ἰατρία θαυμαστή, πλὴν αὐτώ τῆς κρομήδας [...]. (φ. 31r-v, 53r-57r, 58β καὶ ΙΙr-ΙΙΙβ) Διάφορες ιατρικὲς συνταγές με διαφορετικά χέρια. • Η ιατρική ύλη είναι διατεταγμένη κατά ασθένεια ή σύμπτωμα σε κεφάλαια που αριθμούνται με ελληνικούς αριθμούς. Η γραφή στο κυρίως σώμα του χειρογράφου είναι ευκρινής από έμπειρο γραφέα. Οι τίτλοι των συνταγών είναι με κόκκινο μελάνι. Τα φύλλα Ι-IV είναι πρόσθετα εκτός του σώματος του κυρίως χειρογράφου. Στο φ. 1r υπάρχει το ακόλουθο κτητορικό σημείωμα: «βιβλήων του Αναγνοστη Ρήγα νὰ βρίσκω κάθε πόνον του κορμίου, 1809, Μαγίου 11 στι Κιμολο». • Υπάρχουν αρκετά χάσματα και κάποια φύλλα έχουν παρατοποθετηθεί από μεταγενέστερο χρήστη που τα έραψε ακατάστατα. Για κάλυμμα του χειρογράφου έχει χρησιμοποιηθεί απλώς ένα τεμάχιο παλαιού υφάσματος. Υπάρχουν κάποιες φθορές στις άκρες των φύλλων χωρίς απώλεια κειμένου. Φέρει παλαιά σελιδαρίθμηση από το χέρι του συντάκτη του πίνακα περιεχομένων. Τα φ. 1v-3r, 9v-10r, 57v, Ιr -v και IVr -v λευκά. Μεταξύ των ιατρικών συνταγών υπάρχουν και εξορκισμοί ασθενειών και φυσικών φαινομένων, οδηγίες φλεβοτομίας, περί καλών και κακών ημερών σελήνης, κεφάλαιο Περί πιγονίας πάντον τόν βοτάνον μητρώς (φ. 55r) και Περί των βωρδολάκων (=βρυκολάκων) (φ. 55v). Και μία ενδιαφέρουσα συνταγή περί εμβολιασμού ευλογιάς. (φ. 53v) Ἐρμινία δια νὰ θηλιάσις βλωγία ης τα πεδία: Πρωτώγενι γελάδα οσάν γενίσι και περάσουν ημέρες οκτώ ή δέκα στα βιζά της βγανι σπηρήα και οσάν ρουμάσουν πάρε με ένα ξίλο και πωλίασε τω πεδι στω χέρι και ηνε θαυμαστή ηατρία. • Ενδιαφέρον χειρόγραφο από πλευράς μελέτης της διάδοσης της παραδοσιακής ιατρικής, της λαογραφίας και της καθομιλούμενης γλώσσας του 18ου αιώνα. Για τον τύπο του κειμένου αυτού του ιατροσοφίου βλ. Νικόλαος Ιερόπαις εξ Αγράφων, Ἐκδόσεις μερικαὶ εἰς ἀρχάριον ἰατρὸν (Βιβλιοθήκη Νεωτέρων Ελλήνων Ιατρών, 2) πρόλογος Γ. Ν. Αντωνακόπουλος, εισαγωγὴ-έκδοση Αγαμέμνων Τσελίκας – Γιάννης Ν. Ηλιούδης, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Τμήμα Ιατρικής, Λάρισα 1997.