Πηγή: mononews
Σύνταξη: Μαρία Θερμού

«…Δεν μας αρκεί ευγενικές κυρίες μόνο ο ενθουσιασμός σας. Οι αιώνες της τυραννίας, μας έχουν εξαντλήσει οικονομικώς. Ο ηρωισμός δεν ωφελεί, όταν στερείται τ’ απαραίτητα οργανικά μέσα για να εκδηλωθή: Χρήμα, όπλα, πυρομαχικά, τροφή, ενδύματα. Και αν τολμώ να επικαλεσθώ την συμπάθειά σας, σκοπός μου είναι η εξασφάλισις ενός ασύλου για τα κατατρεγμένα γυναικόπαιδα στην Εύβοια, την οποία με την μεσολάβηση σας θα ευρίσκαμε τρόπο να επανακτήσουμε και να την αφιερώσουμε στην μνήμη των γυναικών της Αγγλίας…».

Αυτά έγραφε η Μαντώ Μαυρογένους το 1826 σε μια επιστολή της προς τις Αγγλίδες φιλελληνίδες, το 1826. Και μ’ αυτά τα λόγια θέλησε η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη να υπενθυμίσει την τεράστια προσφορά των γυναικών στην Επανάσταση του ’21 μιλώντας στα εγκαίνια της έκθεσης «Η Ελληνίδα του ‘21 στη φιλελληνική Τέχνη» στο Ίδρυμα Βασίλη και Μαρίνας Θεοχαράκη.

«Οι υπόδουλες Ελληνίδες, οι οποίες βίωναν την σκληρή πραγματικότητα, αυτές και τα παιδιά τους, όντας εκτεθειμένες σε κάθε λογής βία και κακουχία, βρήκαν το σθένος να απευθυνθούν στον δυτικό κόσμο, να συγκινήσουν την κοινή γνώμη και να ζητήσουν βοήθεια. Τις χαρακτήριζε φρόνηση και φιλοτιμία και βαθύς πατριωτισμός. Κι αυτό είναι ένα σημείο, που θα πρέπει κάποια στιγμή να μελετηθεί από τους ειδικούς της περιόδου. Αυτή τη συμβολή και η προσφορά των γυναικών», όπως είπε η κυρία Μενδώνη.

΄Αποψη της έκθεσης

Ήδη η έκθεση, με στόχο την ανάδειξη της γυναικείας παρουσίας στα χρόνια της Επανάστασης, καθώς και κατά την πρώτη περίοδο του νεοσύστατου ελληνικού κράτους παρουσιάζει με εξαιρετικό τρόπο το αποτύπωμα που άφησαν μέσα από την τέχνη. Πρόκειται για μία επιλογή εκατό έργων ζωγραφικής, πορσελάνινων αντικειμένων και ρολογιών του 19 ου αιώνα, όλα από την Συλλογή Μιχάλη και Δήμητρας Βαρκαράκη, που προσεγγίζει με άμεσο τρόπο την προσφορά των γυναικών στην Επανάσταση του ’21, δίνοντας μια ολοκληρωμένη εικόνα της συμμετοχής τους στην πιο κρίσιμη περίοδο του Αγώνα.

Οι συλλέκτες Μιχάλης και Δήμητρα Βαρκαράκη

Η ίδια η συλλογή, άλλωστε, μία πολιτιστική διαδρομή στην Ιστορία της νεώτερης Ελλάδας «θα ήταν πολύ ενδιαφέρον να εύρισκε μια μόνιμη, ασφαλή στέγη, ανοικτή στο κοινό», όπως επισήμανε η υπουργός Πολιτισμού.

Οι φιλελληνίδες

«Τα φιλελληνικά έργα που επιλέξαμε για την έκθεσή είναι εμπνευσμένα αποκλειστικά από τις Ελληνίδες που έδρασαν κατά την κρίσιμη αυτή περίοδο της Νεοελληνικής ιστορίας», λέει η η επιμελήτρια της έκθεσης, δρ. Φανή Μαρία Τσιγκάκου. «Γιατί κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 οι γυναίκες διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο εμψυχώνοντας τους άνδρες, παίρνοντας μέρος στις μάχες, ενώ εμφύσησαν στα παιδιά τους την αγάπη για την πατρίδα και το αγωνιστικό πνεύμα απέναντι στον κατακτητή», όπως προσθέτει.

«Νεαρή Ελληνίδα με Βεντάλια», έργο Γαλλικής σχολής, μέσα 19 ου αιώνα

Στη Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα και στη Μαντώ Μαυρογένους, αυτές τις δύο εμβληματικές προσωπικότητες ανακάλυψαν οι φιλελληνίδες το πρότυπο της Ελληνίδας ηρωίδας στην Επανάσταση, γυναικών που πρόσφεραν τις περιουσίες τους, συμμετέχοντας και οι ίδιες στον Αγώνα, υπενθύμισε η υπουργός Πολιτισμού.

«Ελληνίδα Μάνα με το νεκρό παιδί της», Γαλλικής σχολής, α’ μισό 19 ου αιώνα

«Διεκτραγωδώντας τις κακουχίες που βίωναν, τις αρπαγές των παιδιών τους, κοριτσιών, μικρών αγοριών, που έφταναν στα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής, συγκινούσαν την κοινή γνώμη στη Αγγλία, στη Γαλλία και απέναντι σε συντηρητικές εξουσίες που επηρεάζονταν από το πνεύμα της Ιεράς Συμμαχίας. Είναι η εποχή που ο φιλελληνισμός καθίσταται κυρίαρχη τάση στην Ευρώπη και αποτυπώνεται σε κάθε μορφή τέχνης», όπως είπε η υπουργός.

Ελληνίδα, αγαλματίδιο από επιχρυσωμένο μπρούτζο

Προσθέτοντας, ότι αυτή την εποχή οι φιλελληνίδες διοργάνωναν ομιλίες, εράνους και αποστολές ιματισμού στην Ελλάδα, προσέφεραν επωνύμως ή ανωνύμως μεγάλα χρηματικά ποσά ως και τα κοσμήματά τους ακόμη ενώ έραβαν ρούχα και σημαίες για τους φιλέλληνες εθελοντές, τους οποίους στήριζαν ηθικά και συναισθηματικά, επικοινωνώντας μαζί τους, όσο αγωνίζονταν για την Ελλάδα.

Τα έργα

Οι δραματικές λεπτομέρειες, που έφθαναν στον ευρωπαϊκό τύπο αποτυπώνονται συχνά και στα έργα τέχνης των φιλελλήνων. Όπως στο έργο με τον τίτλο «Ελληνίδες στο σκλαβοπάζαρο», του Stanislas-Henri-Benoit Darondeau, που παριστάνει με συγκλονιστική αμεσότητα τον εξευτελισμό και την απόγνωση της κοπέλας στα χέρια του τρομακτικού δουλέμπορου.

Σκλαβοπάζαρο, 1836, V. Delacroix

Τη βίαιη αρπαγή μιας Ελληνίδας αναπαριστά η ελαιογραφία της Γαλλίδας Louise Vallot. Και την ίδια θεματική αποτυπώνουν αρκετά αντικείμενα, όπως για παράδειγμα ρολόγια, πιάτα, βάζα κ. ά. Αλλά και μετά το τέλος του επαναστατικού αγώνα και τη δημιουργία του νέου ελληνικού κράτους εξακολουθούν να εμφανίζονται «Ελληνίδες» στις ευρωπαϊκές αίθουσες εκθέσεων, αλλά δίχως την παραμικρή νύξη στις τραγικές στιγμές που βίωσαν.

Επιτραπέζιο ρολόι από επιχρυσωμένο μπρούντζο. Η ολόγλυφη διακόσμηση αναπαριστάνει την Μπουμπουλίνα

Οι μετα-επαναστατικές «Ελληνοπούλες», όπως αποτυπώνονται σε ελαιογραφίες και διάφορα αντικείμενα είναι τώρα ανέμελες και ποζάρουν με χάρη και ευγένεια, ντυμένες με περίτεχνες ενδυμασίες και πλούσια κοσμήματα. Μια εικόνα που αλλάζει, όπως επισημαίνει η κυρία Φανή Μαρία Τσιγκάκου προς τα μέσα του αιώνα, όταν στο πνεύμα του εικαστικού ρεύματος του «Ανατολισμού» (Orientalisme), το ενδιαφέρον των καλλιτεχνών θα στραφεί προς μια εικονογραφία περισσότερο εξωτική.

«Ελληνίδα που παίζει λαγούτο, 1847 Charlemagne – Oscar (1847)

Τότε οι «Ελληνοπούλες» αναπαριστάνονται με προκλητικά, αιθέρια ενδύματα, όπως η αυτάρεσκη «Ελληνίδα που παίζει λαγούτο», του Charlemagne-Oscar Guet και η «Ελληνοπούλα» της ελαιογραφίας του Giacomo Marastoni.

Ο συλλέκτης

«Με την εικαστική εικονογραφία υμνήθηκαν τα πάθη, ο ηρωισμός, η αγάπη για την ελευθερία, η λεβεντιά των παλληκαριών και η ομορφιά των Ελληνίδων», όπως λέει και ο συλλέκτης Μιχάλης Βαρκαράκης. Προσθέτοντας: «Πιστεύω πως η φιλελληνική εικαστική τέχνη έχει τις εξής ιδιαιτερότητες:  μοναδικότητα στο παγκόσμιο καλλιτεχνικό γίγνεσθαι, είναι πάντοτε θετική για την Ελλάδα και εμπεριέχει τα μηνύματα του χριστιανισμού και του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Το τελευταίο αποτελεί ιδιαίτερο κίνητρο της συλλογής που είναι ο ερχομός των έργων αυτών (από την Ευρώπη που παρήχθησαν) στην Ελλάδα, διότι έγιναν με κύριο σκοπό να βοηθήσουν τους νεότερους Έλληνες να αναστήσουν την πατρίδα τους».

Έλληνας Αγωνιστής θρηνεί τη νεκρή γυναίκα και το παιδί του, Αγνώστου, Γαλλικής σχολής, γύρω στο 1830

Για τον ίδιο, εξάλλου, είναι ευνόητο ότι η φιλελληνική καλλιτεχνική δημιουργία αποτελεί τμήμα της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και πρέπει να βρίσκεται στα μουσεία της Ελλάδας.

«Ελληνίδα μητέρα που αναμένει την έκβαση μάχης», βάζο «Vieux Paris» από πολύχρωμη πορσελάνη

«Με τη συλλογή αυτή, πιστεύω ότι η οικογένεια μου κι εγώ εκπληρώσαμε μέρος του χρέους που έχουμε όλοι οι Έλληνες προς την πατρίδα, έχοντας το δικαίωμα να καυχόμαστε πως είμαστε απόγονοι ενός ένδοξου γένους», καταλήγει ο κ. Βαρκαράκης. Η έκθεση, που θα διαρκέσει ως τις 31 Οκτωβρίου πραγματοποιείται στο πλαίσιο των δράσεων της Πρωτοβουλίας ’21 των 16 Ιδρυμάτων για τον εορτασμό της επετείου των 200 χρόνων από την Επανάσταση. Να σημειωθεί, ότι θα συνοδευτεί από το συνέδριο με θέμα «Γυναίκες στην Ελλάδα: Από την Επανάσταση έως πέρα από το 2021», που διοργανώνει το φθινόπωρο το Ίδρυμα Καπετάν Βασίλη και Κάρμεν Κωνσταντακόπουλου.

Πηγή: mononews
Σύνταξη: Μαρία Θερμού